Korzenie faszyzmu nazistowskiego na Ukrainie. Geneza, która przychodzi z daleka. Część II

– Po prostu udokumentowałem postać Stepana Bandery i wszystkie wydarzenia, w które był bezpośrednio lub pośrednio zaangażowany: nacjonalizm, faszyzm, holokaust, ludobójstwo… W Rzezi Wołyńskiej. Ludobójstwo. Z naukowego punktu widzenia była to na pewno forma ludobójstwa… OUN planowała usunięcie mniejszości etnicznych z Ukrainy jeszcze przed wojną. W drugiej połowie lat 30. pisano teksty i przygotowywano plany przeprowadzenia czystek etnicznych, czyli jak oczyścić Ukrainę podczas powstania. W czasie wojny podjęto decyzję o eksterminacji Polaków na Wołyniu w 1943 r. i w Galicji Wschodniej w 1944 r., ponieważ na tych terenach praktycznie nie było frontu wojskowego, administracja była słaba. Ukraińcy wiedzieli, że jeśli zaczną mordować Polaków, nikt ich nie powstrzyma… Wiosną 1943 r. ze służby odeszło około 5000 galicyjskich policjantów pomocniczych, którzy wstąpili do UPA. Były to osoby, które miały praktyczne doświadczenie w wykonywaniu egzekucji, ponieważ wcześniej brały udział w zagładzie Żydów. Wiedzieli, jak w krótkim czasie zabić tysiące i jak zmobilizować miejscowych chłopów do pomocy. Ciekawe, że teraz Ukraińcy spisują to na straty, wierząc, że tak się nie stało. Jednak zachowało się wiele dokumentów i są historycy, którzy badają i piszą o tych wydarzeniach. W pewnym sensie walczą z pamięcią polityczną jako narzędziem. 

 – Kim był Bandera?

Jak poinformował latem 1941 roku dyrektor regionalny OUN na ziemiach północno-zachodniej Ukrainy Iwan Klimow („Legenda”), tylko w siedmiu zachodnich obwodach Ukraińskiej SRR, według niepełnych danych istniało 3300 komórek OUN liczących łącznie do 20 000 członków. 

 „Powstańcie do walki z bolszewizmem w szeregach dywizji galicyjskiej”. Plakat zapraszający do wstąpienia do dywizji SS „Galicja”. 

Do Ochotniczej Dywizji SS „Galicja” (która była jedną z najohydniejszych i najokrutniejszych dywizji nazistowskich) w ciągu półtora miesiąca 1943 roku zwerbowano ponad 80 tys. ok. 19 tys. z powiatu krakowskiego). 

Na początku marca 1943 r. w gazetach dystryktu galicyjskiego ukazał się „Manifest do młodzieży gotowej do walki z Galicji”, niemieckiego namiestnika dystryktu galicyjskiego Otto Wachtera, w którym podkreślono oddaną służbę „dla dobra Rzeszy” Ukraińców galicyjskich i ich wielokrotne prośby do Führera o udział w walce zbrojnej, Führer, biorąc pod uwagę wszystkie zasługi Ukraińców galicyjskich, zezwolił na utworzenie dywizji strzeleckiej SS „Galizien”.

„Raport Biura Prasowego Niemiec o utworzeniu Dywizji SS „Galicja” (18.07.1943). Tajne materiały pierwotne Niemieckiego Biura Prasowego (KNU) – 

Nr 199 Służba własna 18 VII 1943 List – 54 

– Lwów. 18 lipca (przedstawiciel KNU). – Około 25 tysięcy Ukraińców ze Lwowa, z jego bliższej i dalszej okolicy było dziś obecnych na poligonie, 200 oficerów i 1700 żołnierzy, którzy tworzyli pierwszą jednostkę wojskową ochotniczej dywizji strzeleckiej „Galicja”. W ciągu niespełna trzech miesięcy co najmniej 84 000 Ukraińców dobrowolnie odpowiedziało na prośbę o utworzenie galicyjskiej dywizji strzelców, z czego 54 000 zostało zaakceptowanych, a 25 000 zostało uznanych za zdolnych do służby wojskowej i będzie stopniowo wysyłanych na szkolenie.

Powstanie Dywizji odbyło się przy aktywnym wsparciu Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, który wysłał w jej szeregi swoich kapelanów.

O skali kolaboracji ukraińskiej, według danych dowództwa niemieckiego i szacunków historyków rosyjskich, można wnioskować na podstawie liczby ukraińskich legionistów wchodzących w skład różnych formacji zbrojnych sprzymierzonych z nazistowskimi Niemcami, w tym w oddziałach policji SS, znajdowało się łącznie około 250 tysięcy Ukraińców.

Tysiące kolejnych ukraińskich ochotników było w jednostkach Wehrmachtu. Ponad 700 współpracowników służyło jako żołnierze w 5. Dywizji Pancernej SS „Wiking”, 1000 w Dywizji Pancernej SS „Frundberg”, inni byli żołnierzami 22. Dywizji Keitel, brygady Nor i innych oddziałów. 

19 kwietnia 1945 roku dywizja została formalnie wycofana z Waffen-SS i przemianowana na 1 Dywizję Ukraińską, wchodzącą w skład formalnie istniejącej Ukraińskiej Armii Narodowej, podporządkowanej Ukraińskiemu Komitetowi Narodowemu, organowi politycznemu utworzonemu przy wsparciu hitlerowskich władz. Na jej czele stanął ukraiński kolaborant generał Pawło Szandruk.

W dniach 17-23 lutego 1943 r. w obwodzie lwowskim podjęto decyzję o utworzeniu Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) w celu zintensyfikowania działań i rozpoczęcia rozlokowanej walki zbrojnej. W szeregi UPA, której członkowie w latach 1941-1942 brali czynny udział w eksterminacji Żydów i sowieckich jeńców wojennych, wstąpiło około 6 tys. członków „ukraińskiej” policji pomocniczej. Byli policjanci pomocniczy, którzy wstąpili do UPA z rozkazu banderowskiej frakcji OUN, stanowili około połowy całego składu UPA. Banderowscy nacjonaliści nie prowadzili walk frontowych, ale działali głównie aktami terrorystycznymi i zasadzkami. Schwytani sowieccy partyzanci byli poddawani okrutnym torturom przez banderowców, a następnie zabijani w bestialski sposób; dokonano wielu masakr ze szczególnym okrucieństwem, publicznych ścięć, powieszeń, okrutnych represji itp.

Dyrektywy Sowieckiego Sztabu Generalnego od 1943 r. skierowane do partyzantów sowieckich w zachodnioukraińskich obwodach Wołynia i Równego, według depeszy Nikity Chruszczowa z kwietnia 1943 r., wskazywały, że priorytetowym zadaniem partyzantów była walka z Niemcami. Kiedy ukraińscy nacjonaliści zaatakowali radzieckie oddziały partyzanckie, partyzanci podjęli z nimi walkę. „Nie angażuj się w walkę z nacjonalistami, ale kiedy będą przeszkadzać w twoim zadaniu, będziecie musieli kopnąć ich w zęby. Osoby złapane z bronią, jeśli są to cywile, mają zostać rozbrojone i odesłane do domu, a dowódców rozstrzelać”. 

Innym głównym przeciwnikiem UPA była „Armia Krajowa” (AK), podziemna polska organizacja, która postawiła sobie za cel powrót Polski do jej przedwojennych granic, uznając zachodnią Ukrainę za swoje terytorium. Oddziały AK wielokrotnie ścierały się z UPA, często prowadząc wspólnie z sowieckimi partyzantami akcje zbrojne przeciwko nacjonalistom. Od wiosny 1943 r. UPA prowadziła na Wołyniu akcję masowej eksterminacji ludności polskiej, zabijając tylko w kilku pierwszych dniach rozpoczętej przez siebie zbrodni ludobójstwa, co najmniej 30-40 tys. Polaków, by ostatecznie osiągnąć liczbę 150 000 ofiar dokonanej przez siebie straszliwej rzezi, tylko w tym jednym regionie zachodniej Ukrainy.

Istniały jeszcze dwie inne konkurujące z UPA formacje zbrojne: dysydencka frakcja OUN-M, powiązana z Andrijem Melnykiem i druga, nacjonaliści Tarasa Borowca, który nosił pseudonim Taras Bulba, a jej członków nazywano „Bulbowcami”. Jeden po drugim oddziały Melnyka i Borowca były atakowane i niszczone w dużej mierze przez oddziały UPA, a także sowieckich partyzantów ukraińskich. Od lutego 1944 oddziały UPA wraz z oddziałami 14. Dywizji Grenadierów Waffen SS „Galizien” walczyły z partyzantami sowieckimi i polskimi na terenie dystryktu Galicja Generalnego Gubernatorstwa. 

Pod koniec września 1944 r. gotowe do walki pułki dywizji zostały wysłane do stłumienia powstania słowackiego, a do połowy października 1944 r. dywizja znalazła się na Słowacji w pełnych sile. Na początku 1945 roku dywizja została przerzucona na Bałkany, gdzie brała udział w działaniach przeciwko partyzantom jugosłowiańskim. 

Według zeznań zwolennika Bandery Wasilija Dyaczuka, przywódca OUN w lutym 1945 r. uciekł z berlińskiej siedziby Gestapo i na fałszywych dokumentach przedostał się do południowych Niemiec. Tam udało mu się ukrywać do końca wojny w austriackim Tyrolu, by później przenieść się do Wiednia, a na krótko przed kapitulacją nazistowskich Niemiec przedostał się do okupowanej przez Amerykanów Bawarii.